lipiec – sierpień 2019
SPIS TREŚCI
-
Wprowadzenie – Eugeniusz Sakowicz
- EUGENIUSZ SAKOWICZ
Teologia starości„Teologia starości” wskazuje na refleksję na temat sędziwego człowieka, podejmowaną z perspektywy teologii. Refleksja ta wpisuje się wyraźnie w nurt teologicznego myślenia, które wyrażają słowa: „ku człowiekowi staremu i Bogu, «Który jest i Który był, i Który przychodzi»” (por. Ap 1, 4) w Jezusie Chrystusie”. Patronem starców i jednocześnie bohaterem wiary Starego Testamentu jest Abrahama. Na przeciwległym biegunie sytuują się starcy „obrani z rozumu” z perykopy z księgi Daniela opisującej losy wiernej Zuzanny. Przewrotność starych ludzi i ich nieujarzmione pożądanie to znaki zagubienia teologicznego, tj. nie respektowania przez nich Bożego prawa. Świadkami Jesusa Chrystusa są starcy przełomu Starego i Nowego Testamentu – prorocy: Symeon oraz Anna.
W teologii starości jawią się bardzo wyraźnie jej wymiary: pokutny, eucharystyczny oraz eschatologiczny. Pokuta ma na celu zadośćuczynienie Bogu za popełnione zło, które wyrządzone zostało innym ludziom w ciągu długiego życia grzesznika. Starość może być zatem potraktowana jako wielki akt pokuty. Eucharystia natomiast stanowi znak dziękczynienia za dar życia, za dobro, prawdę, piękno, które stanowią skarb życia człowieka starego. Okres starości jest w końcu naturalnym czasem dla podejmowania refleksji o śmierci. Zwykle doświadczana jest ona właśnie w sędziwym wieku, w duchu pogodzenia się z wolą Bożą i w ufności w miłosierdzie Boga. Z tej racji ważnym wymiarem starości jest właśnie eschatologia. Niektórzy świadomie umierający starcy z przekonaniem wypowiadają poruszające słowa, iż żyć było im bardzo ciężko, ale umierać jest jeszcze trudniej. - MAREK SAJ CssR
Osoby starsze w przepisach prawa kościelnegoW Kodeksie prawa kanonicznego, jak i w pozostałym prawodawstwie kościelnym, nie ma osobnej części poświęconej osobom starszym. Jednak ta tematyka jest tam obecna. Od wieku bowiem uzależnione jest np. piastowanie kościelnego urzędu; do tego stopnia, że osiągnięcie określonego wieku może powodować utratę tego urzędu. Są też sytuacje, w których prawodawca preferuje w promocji danego zadania osoby starsze. Nie dotyczy to tylko duchownych, wszak niektóre urzędy kościelne są także przeznaczone dla wiernych świeckich. Nadto kwestie te pojawiają się przy normach dotyczących zawierania związku małżeńskiego w Kościele. Prezentowana publikacja przybliża tę rzadko poruszaną tematykę. - HANNA ELŻANOWSKA
Portret psychologiczny osób starszychW ciągu wieków postrzeganie i traktowanie osób starszych zmieniało się. W społeczeństwach opartych na tradycji osoby te cieszą się poważaniem, mają przywileje, które odnoszą się do różnych aspektów życia. Ceni się ich mądrość i doświadczenie i dlatego można powiedzieć, że posiadają wysoką i wyróżnioną pozycje. Z kolei w kulturze zachodniej, w której dominują wartości związane z produkcją dóbr materialnych, informatycznych ludzie starzy znaleźli się na marginesie życia społecznego. Nie można jednak udawać, że starość jest mniej ważna czy gorsza w porównaniu do innych okresów rozwojowych. Wobec przedłużania się życia ludzkiego ludzie starzy stanowią coraz większy procent społeczeństwa a w życiu poszczególnych ludzi stanowi on coraz dłuższą jego część. Niniejszy artykuł jest próbą przestawienia psychologicznej charakterystyki osób, które znalazły się w ostatniej fazie swojego życia, do której każdy z nas prawdopodobnie kiedyś dojdzie. - Ks. JAN KAZIMIERZ PRZYBYŁOWSKI
Osoby starsze w rodzinieFenomen starości wymaga ciągłych badań naukowych, bo jest to doświadczenie, które dotyka każdego człowieka w jego indywidualności i niepowtarzalności. Celem tego artykułu jest ukazanie starości w indywidualnym wymiarze, ale rozpatrywaną w perspektywie rodzinnej. Prawda, dobro i piękno – te wartości traktowane jako fundament życia rodzinnego – powinny być gwarantem poszanowania godności każdej osoby w rodzinie, zwłaszcza osób starszych. W domu rodzinnym, w atmosferze miłości, rodzi się poczucie odpowiedzialności za dobro każdego członka rodziny, także za osoby starsze. Najważniejszym źródłem wspólnotowego klimatu rodziny są osoby, które należą do rodziny i jakość relacji, jakie pomiędzy nimi zachodzą. - KS. WIESŁAW PRZYGODA
Duszpasterstwo ludzi w podeszłym wieku w parafiiParafia jest wspólnotą ludzi zgromadzonych wokół Chrystusa – słuchających Jego Słowa, celebrujących Jego Ofiarę oraz naśladujących Go w Jego miłości i służbie. We wspólnocie parafialnej wszyscy wierzący, w tym także ludzie w podeszłym wieku, są podmiotami posługi zbawczej Kościoła realizowanej pod kierownictwem duszpasterzy. Problem tego artykułu można wyrazić w pytaniu: w jaki sposób rozwijać w parafii duszpasterstwo ludzi w podeszłym wieku, z uwzględnieniem ich wielorakich potencjałów? Po krótkim wprowadzeniu teologicznym zostały tu pokazane cele duszpasterstwa ludzi w podeszłym wieku oraz propozycje konkretnych sposobów ich realizacji. Artykuł ma charakter przeglądowy a jego głównym źródłem jest aktualne nauczanie Kościoła oraz dorobek polskich teologów w analizowanym zakresie tematycznym. - KS. JAN PERSZON
Starość w kulturze i pobożności ludowej na KaszubachW tradycyjnej kulturze kaszubskiej, która najdłużej, bo niemal do końca XX wieku, przetrwała na wsi, ludzi starszych otaczano naturalnym szacunkiem. Byli oni bowiem (choć nie wszyscy), tak we własnej rodzinie, jak i w lokalnej społeczności, uosobieniem życiowej mądrości, doświadczenia i pobożności. Dzięki nim kolejne pokolenia wzrastały w klimacie języka kaszubskiego. Oni przekazywali młodszym całe bogactwo wierzeń, zwyczajów, rytuałów i wzorców, związanych z życiem rodzinnym, pracą na roli, relacjami sąsiedzkimi, wreszcie zaś z odniesieniem (osobistym i społecznym) do Boga. W ludziach starszych, którzy także współcześnie pełnią funkcję lokalnych liderów, pobożność ludowa – prosta i głęboka zarazem – cała egzystencja człowieka kierowała się do Boga, Stwórcy i Odkupiciela. Szczególnie wyraźnie widać to w kaszubskiej obrzędowości, związanej ze śmiercią i pogrzebem. - CYPRIAN JANUSZ MORYC OFM
Piękny starzec. Medytacja o starości na kanwie obrazu San Girolamo in lettura Hendricka van SomeraArtykuł podejmuje analizę wybranych aspektów starości, obecnych pod postacią metaforycznych znaków malarskich, w barokowym obrazie San Girolamo in lettura Hendricka van Somer z 1652 roku. Ogólnie omawiane są podstawowe typy ikonograficzne przedstawień św. Hieronima, związanego ściśle z wielką kulturą słowa: umiłowaniem i znawstwem literatury starożytnej, epokowym tłumaczeniem Biblii, ascetycznym zaangażowaniem. W ogólnych zarysach zostały przedstawione związki Hieronima ze skryptorium, ruchem franciszkańskim, włoskim humanizmem renesansowym i wreszcie barokową afirmacją postaw tytanicznych. W podsumowaniu omawiane dzieło określone zostaje jako moralizujący i dydaktyczny głos w obronie starości godnej, twórczej i przykładnej.
Studia i refleksje
- ks. Krzysztof Mętlewicz
Sakramenty w historii i nauczaniu Kościoła katolickiegoSakramenty w Kościele katolickim są nazywane widzialnymi znakami niewidzialnej łaski Bożej. Oznacza to, że pod zauważalnymi gestami kryje się niewidoczna Boża łaska, która wypełnia człowieka i go uświęca. Na przestrzeni wieków Kościół przedstawiał różne spojrzenia na sakramenty, na co zresztą wpływ miały pojawiające się w jego wspólnocie schizmy, herezje czy błędne interpretacje. Autor próbuje przedstawić możliwie uniwersalną definicję sakramentów, analizuje rozwój doktryny sakramentalnej, a także charakteryzuje systematyczne ujęcie sakramentów w wizji Soboru Watykańskiego II oraz współczesnej teologii. - Arleta Dziewiątkowska
Osobowość i kompetencje katechety w świetle nauczania KościołaKatecheta jako nauczyciel i wychowawca jest sługą wiernym Bogu i człowiekowi. Faktem jest, że nauczyciel katecheta jest nie tylko nauczycielem, jest także świadkiem Chrystusa. Swoim życiem i postępowaniem będzie świadczył o Chrystusie. Musi podnosić swoje kompetencje w szkoleniach dla nauczycieli ale nie tylko, jako katecheta musi dbać przede wszystkim o formację duchową. Można stwierdzić, że „rozwijanie własnej wiedzy prowadzi do opanowania większych umiejętności praktycznych, a wykorzystywanie w konkretnej pracy sprawności nabytych, wpływa pozytywnie na rozwój intelektualny i społeczny. Zaprezentowane powyżej kompetencje i umiejętności pedagogiczne, psychologiczne i społeczne, dla owocnego wykorzystania potrzebują jeszcze jednego elementu” – umiejętności komunikacji. - s. Elżbieta Kuczmarska CSFN
Samotne rodzicielstwo wyzwaniem duszpasterskimArtykuł podejmuje zagadnienie samotnego rodzicielstwa w perspektywie wyzwania duszpasterskiego. Wyzwanie nie jest zwykłym zadaniem, ale wymaga szczególnego wysiłku, poświęcenia i jest sprawdzianem kompetencji oraz odporności. Sytuacja samotnych matek z pewnością jest takim wyzwaniem, u którego źródeł leży kryzys wiary oraz współczesne przemiany mentalności i postaw. Wyzwania pastoralne łączą się z trudną sytuacją psychiczną samotnych rodziców oraz jej oddziaływaniem na proces wychowawczy. Łączą się one także ze skomplikowaną sytuacją społeczno-prawną, co jest powodem silnych napięć, deprywacji a nawet samoizolacji. Na złożoność sytuacji duszpasterskiej samotnych rodziców składają się także dylematy religijno-moralne. Każde z ukazanych grup wyzwań dotyczących sytuacji samotnych rodziców wymaga wsparcia oraz adekwatnej pomocy duszpasterskiej. - S. Izabella Szajkowska CSFN Sylwetka duchowa służebnicy Bożej siostry M. Małgorzaty Ludwiki Banaś CSFN (1896–1966). Cz. 1: Rys biograficznyArtykuł ukazuje w zarysie biografię Siostry M. Małgorzaty Ludwiki Banaś. Urodziła się 15 IV 1896 roku w Kleczy Dolnej koło Wadowic. Po rozeznaniu powołania w wieku 20 lat podjęła pracę w szpitalu prowadzonym przez Siostry Nazaretanki w Wadowicach, a następnie wstąpiła do Zgromadzenia Sióstr Najświętszej Rodziny z Nazaretu. Historia Jej życia jest związana z bł. Męczennicami z Nowogródka – M. Stellą i towarzyszkami, z którymi tworzyła jedną wspólnotę. Siostry 1 VII 1943 r. ofiarowały swoje życie w zamian za uratowanie 120 ojców i członków rodzin z Nowogródka oraz za ks. kapelana Aleksandra Zienkiewicza. Po męczeńskiej śmierci sióstr, s. M. Małgorzata przez 22 lata trwała na straży kościoła nowogródzkiego, mieszkając w bardzo trudnych warunkach. Troszczyła się o życie religijne tamtejszej ludności, pod nieobecność księdza. Wytrwała do końca przynosząc chwałę Bogu, Kościołowi i Zgromadzeniu – ponosząc „białe męczeństwo”. Zmarła 26 IV 1966 roku w Nowogródku.
- Renata Wierna
Światopogląd podstawą teorii wychowawczych w ujęciu sługi Bożego ks. Wincentego GranataW latach 1933–1939 ks. Wincenty Granat opublikował kilka artykułów z zakresu pedagogiki i dydaktyki. Publikacje te zostały zainspirowane encykliką Piusa XI Divini illius magistrii (1929). Nie stanowią one systematycznego wykładu problematyki pedagogicznej, ale włączają się w nurt dyskusji na temat wizji polskiego szkolnictwa, która szczególnie ożywiła się po odzyskaniu przez Polskę niepodległości.
Ks. Wincenty Granat uważał, że ze względu na religijność przeważającej części społeczeństwa polskiego, w systemie wychowawczym młodego człowieka powinna być uwzględniona pedagogika katolicka. - Ks. Władysław Wyszowadzki
Wychowanie religijne emigracji polskiej w Wielkiej BrytaniiCelem niniejszego artykułu było ukazanie wychowania religijnego na emigracji. Autor, głównie na przykładzie działalności Polskiej Macierzy Szkolnej w Londynie oraz Polskiej Misji Katolickiej, ukazał proces utrzymywania oraz pogłębiania wiary i tożsamości narodowej wśród Polaków przebywających na terenie Wielkiej Brytanii. Pomimo upływu czasu oraz zmieniających się okoliczności wartości te są nadal umacniane i przekazywane.
Sprawy kościelne i duszpasterskie
- Człowieka nie można do końca zrozumieć bez Chrystusa (materiały liturgiczne)
Przegląd bibliograficzny
-
Zdzisław Pawlak, Z dziejów nauczania filozofii w seminarium duchownym we Włocławku, Włocławek 2019 – ks. Stanisław Kowalczyk
-
Wybrane zagadnienia z tematyki wpływu alkoholizmu na niezdolność do zawarcia małżeństwa (syndrom DDA, zespół Korsakowa, AA), red. G. Dzierżon, Kraków 2018 – ks. Janusz Borucki