Zeszyt 3 (631) Tom 162 – RECEPCJA SOBOROWEJ ODNOWY W TWÓRCZOŚCI KS. ROMUALDA RAKA

MAJ – CZERWIEC 2014 r.

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie – ks. Dariusz Lipiec
MAREK FIAŁKOWSKI OFMConv – Nurt historyczno-pastoralny badań naukowych ks. prof. dr. hab. Romualda Raka

Ks. prof. Romuald Rak należy do postaci, które swoją osobowością i poszukiwaniami naukowymi wpłynęły na kształt teologii pastoralnej i duszpasterstwo w Polsce po Soborze Watykańskim II. W jego twórczości teologicznopastoralne można wyróżnić nurt historyczno-pastoralny, któremu został poświecony niniejszy artykuł. Badania historyczno-pastoralne nie były głównym nurtem refleksji naukowej ks. prof. dr hab. Romualda Raka, jednak jego zasługą było przeszczepienie na grunt polski oraz próby zastosowania metody historyczno-teologiczne F. X. Arnolda. Ponadto na uwagę zasługuje opracowanie poglądów oraz opis działalności wybranych pastoralistów i wybitnych teologów oraz wydarzeń z życia Kościołów lokalnych.
Pokaż streszczenie
Ukryj streszczenie
KS. CZESŁAW KRAKOWIAK – Nurt liturgiczny w badaniach naukowych ks. prof. Romualda Raka

Tematyka dotycząca liturgii Kościoła zajmuje ważnie miejsce w badaniach naukowych ks. prof. R. Raka. Jego publikacje obejmują okres po wydaniu encykliki Piusa XII Mediator Dei (1947) aż do lat 90. ubiegłego wieku. W oparciu o dokumenty Kościoła i literaturę wskazywał na istotę liturgii jako główne źródło uświęcenia, publiczny i doskonały kult Boga. W liturgii, poprzez święte znaki, Jezus Chrystus kontynuuje swoje posłannictwo głoszenia Dobrej Nowiny, wzywa do nawrócenia i do wiary prowadzącej do zbawienia oraz wielbienia Boga. Najwięcej uwagi poświęcił celebracji Eucharystii, Komunii św. w czasie Mszy jako uczestnictwa w uczcie ofiarnej, częstej Komunii wiernych i wczesnej Komunii dzieci oraz świętowaniu niedzieli. Podkreślał duże znaczenie przygotowania niedzielnej liturgii Mszy św. w parafii oraz zachęcał do wspólnotowego śpiewania Nieszporów. Od duszpasterzy wymagał dobrej znajomości obrzędów, ich teologii oraz pobożnej i pięknej celebracji. Ich ważnym zadaniem jest formacja wiernych do czynnego uczestnictwa w liturgii, aby była źródłem osobistego uświęcenia i przyczyniała się do budowania wspólnoty parafialnej. Wskazywał, że nabożeństwa eucharystyczne oraz maryjne, które są uzupełnieniem liturgii, pełnią ważną rolę w życiu religijnym i formułował wskazania pastoralne dotyczące organizacji oraz ich sprawowania w parafii.
Pokaż streszczenie
Ukryj streszczenie
KS. DARIUSZ LIPIEC – Nurt teologicznopastoralny badań naukowych ks. prof. Romualda Raka

Nurt teologicznopastoralny należy do głównych kierunków badań naukowych ks. prof. Romualda Raka. Świadczy o tym zarówno ilość publikacji zawierających się w tym kierunku poszukiwań, jak i ich znaczenie, jakie nadawał im Autor. Poruszana w nich problematyka pozwala odkryć, jak ks. R. Rak pojmował podstawy działalności pastoralnej Kościoła, kogo uważał za jej podmiot oraz jakie sposoby jej realizacji uważał za ważne w aktualnej rzeczywistości społeczno-religijnej.
Pokaż streszczenie
Ukryj streszczenie
KS. RYSZARD KAMIŃSKI – Wkład ks. prof. Romualda Raka w rozwój teologii pastoralnej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego

Działalność naukowa ks. prof. Romualda Raka przypada na drugą polowe XX wieku. Wydarzeniem przełomowym tamtego okresu był Sobór Watykański II i reformy posoborowe w Kościele i miały one wpływ na formacje naukowo-teologiczna młodego teologa ks. Romualda Raka. Pracę naukowo-dydaktyczną w KUL ks. dr Romuald Rak rozpoczął w 1959 roku i kontynuował ja przez 36 lat; w latach 1959-1974 jako doktor i po habilitacji jako samodzielny pracownik naukowy w latach 1974-1995). Ks. prof. R. Rak dzięki dobrej czynnej znajomości języków niemieckiego i francuskiego był inicjatorem szybkiego wcielania nowych światowych osiągnięć w teologii pastoralnej do programu badawczego i dydaktycznego KUL. Tak było ze zbudowaną na silnych podstawach naukowych koncepcją teologii pastoralnej Richarda Fuglistera i kilka lat później jeszcze bardziej obiecującą koncepcją eklezjologiczną Franciszka Ksawerego Arnolda. Wkład ks. prof. R. Raka w rozwój teologii pastoralnej w KUL można sprowadzić do trzech wymiarów: wkład naukowo-badawczy, wkład dydaktyczny i wkład organizacyjny. We wszystkich tych dziedzinach ks. prof. R. Rak miał duże osiągnięcia. Duża ilość stanowisk i funkcji pełnionych przez ks. prof. R. Raka w KUL i Diecezji Katowickiej świadczą o jego kompetencjach i uznaniu w kręgach akademickich i kościelnych oraz o umiejętności współpracy zespołowej.
Pokaż streszczenie
Ukryj streszczenie
KS. WIESŁAW PRZYGODA – Wkład ks. prof. Romualda Raka w rozwój badań nad Eucharystią

Znaczącą część dorobku naukowego ks. prof. R. Raka zajmuje refleksja pastoralnoteologiczna nad liturgią Kościoła, a w tym obszarze badań dominuje z kolei temat Eucharystii. Uformowany do kapłaństwa i posługi duszpasterskiej w środowisku katowickiego Kościoła lokalnego, a intelektualnie i naukowo w lubelskiej szkole teologii pastoralnej ks. R. Rak potrafił reflektować o Eucharystii z punktu widzenia profesjonalnego pastoralisty. Nawet jeśli sięgał do źródeł historycznych, to zawsze po to, by z doświadczeń życia kościelnego w minionych epokach wyprowadzić aktualne dla współczesnych chrześcijan i duszpasterzy wnioski. Obok refleksji na temat historycznego rozwoju rozumienia Eucharystii w Kościele, dorobek pastoralisty z KUL zawiera sporo cennych myśli dotyczących podstaw teologicznych oraz różnych wymiarów „największej tajemnicy wiary chrześcijańskiej”. Ponadto ks. R. Rak pozostawił wiele wskazań praktycznych co do przeżywania Eucharystii, jej związków z pozostałymi sakramentami Kościoła, a także jej roli w kształtowaniu różnych form duszpasterstwa. Od czasu uzyskania w 1973 roku stopnia doktora habilitowanego na podstawie dorobku naukowego i rozprawy pt. Wychowanie eucharystyczne w diecezji katowickiej (1922-1972) ks. R. Rak stał się również autorytetem w dziedzinie formacji eucharystycznej wiernych.
Pokaż streszczenie
Ukryj streszczenie

STUDIA I REFLEKSJE

KS. BOGDAN BIELA – Działalność duszpasterska ks. prof. R. Raka w archidiecezji katowickiej
KS. ANTONI REGINEK – Działalność muzyczna ks. prof. Romualda Raka w archidiecezji katowickiej

Ks. Romuald Rak należy do grona wybitnych muzyków kościelnych w XX wieku na Górnym Śląsku. Działalność muzyczna profesora była związana z archidiecezją katowicką, ale jej wpływ ma wymiar znacznie szerszy, o zasięgu ogólnopolskim. Można wyróżnić trzy zasadnicze nurty tej aktywności: w dziedzinie muzykologicznej − w formie prac naukowych i publicystyki; na polu wydawniczym − w postaci materiałów pomocniczych dla organistów i zespołów śpiewaczych oraz w twórczości kompozytorskiej. W każdej z tych dziedzin ks. Rak dał się poznać jako prekursor realizowania soborowej odnowy muzyki liturgicznej, głęboko zatroskany o jej wymiar pastoralny i sakralny charakter. Na popularność kompozycji ks. profesora wskazują nie tylko przedruki jego śpiewów w nowych zbiorach pieśni kościelnych, ale także ich stała żywotność w tradycji ustnej.
Pokaż streszczenie
Ukryj streszczenie
KS. LESZEK SZEWCZYK – Działalność naukowo-dydaktyczna ks. prof. Romualda Raka w (archi)diecezji katowickiej

Ksiądz profesor Romuald Rak należy do grona najwybitniejszych prezbiterów diecezji katowickiej (od 1992 roku – archidiecezji). Znaczna część obecnych duszpasterzy archidiecezji zawdzięcza mu formację liturgiczna i pastoralną. Dziesięć lat od śmierci Księdza Profesora żywa jest pamięć jego dokonań. Celem niniejszego opracowania jest ukazanie tej części działalności naukowej ks. prof. Romualda Raka, która dotyczyła (archi)diecezji katowickiej oraz prowadzonej na jej terenie działalności dydaktycznej.
Pokaż streszczenie
Ukryj streszczenie
KS. LECH KRÓL – Nadzieja chrześcijańska w życiu duchowym prezbitera.

Przedmiotem refleksji artykułu jest cnota nadziei nadprzyrodzonej odwołująca się do wiary chrześcijańskiej, jako swojego fundamentu. Bez nadziei niemożliwy jest rozwój życia duchowego, którego pełnia urzeczywistni się w wieczności. Ona nie zamykając egzystencji ludzkiej w granicach czasu i przestrzeni, wprowadza do wnętrza człowieka pewność wiecznego istnienia po drugiej stronie życia. Nadto wskazuje na Boga, jako źródło wiecznego szczęścia, które nigdy nie będzie miało swojego końca. Tak rozumiana cnota nadziei jest zasadniczą treścią misji Kościoła. Ją zaś realizują, zgodnie z naturą kapłańską, jego prezbiterzy. Na tej więc podstawie winni najpierw oni czerpać we własne życie duchowe jej elementy, aby stawali się jej ostoją dla tych do których są posłani. Ich posługa musi ją budzić w sercach spotykanych ludzi, ją kształtować i doskonalić, aby i oni byli zdolni do jej uzasadnienia i obrony wobec tych, którzy tego oczekują. Struktura artykułu została opracowana następująco: najpierw prezentuje źródło i przedmiot nadziei chrześcijańskiej oraz jej fundament, następnie ukazuje jej miejsce w życiu duchowym prezbitera i proces jej kształtowania na miarę wzoru, jaki Maryja urzeczywistniła we własnym życiu.
Pokaż streszczenie
Ukryj streszczenie
MARZENA ZAKRZEWSKA – Rozwiązywanie konfliktów w małżeństwie.

Podstawowe przyczyny konfliktów małżeńskich mają podłoże „psychiczne”, gdyż związek małżeński tworzą osoby odmiennej płci, mające różne charaktery, inaczej wychowywane, posiadające różne typy osobowościowe. Artykuł jest próbą odpowiedzi na pytanie: czy istnieje skuteczny sposób rozwiązywania wynikających stąd konfliktów? Odpowiedź na to pytanie jest wynikiem analiz wyników badań socjologicznych i ich interpretacji w oparciu o antropologię chrześcijańską i praktykę pastoralną.
Pokaż streszczenie
Ukryj streszczenie
PAWEŁ ZAKRZEWSKI – Warunki udanego małżeństwa.

Małżeństwa i rodziny są bardzo czułymi „barometrami” zachodzących zmian we współczesnym świecie. Największy wpływ na życie małżeńsko-rodzinne mają procesy związane ze zmianą pozycji kobiety w społeczeństwie polskim. Kościół w Polsce poszukuje skutecznych sposobów reagowania na negatywne skutki przemian społeczno-kulturowych w małżeństwach i rodzinach. W artykule przedstawione są analizy wyników badań socjologicznych dotyczących warunków „udanego” małżeństwa i roli dzieci w relacjach małżeńskich. Wyniki badań zostały zinterpretuje w świetle teorii i praktyki pastoralnej.
Pokaż streszczenie
Ukryj streszczenie

SPRAWY KOŚCIELNE I DUSZPASTERSKIE

Człowieka nie można do końca zrozumieć bez Chrystusa (materiały liturgiczne).

PRZEGLĄD BIBLIOGRAFICZNY

Marguerite A. Peeters, Gender – światowa norma polityczna i kulturowa. Narzędzie rozeznania, Warszawa 2013 – ks. Zdzisław Pawlak
G. Łuszczak, Od teorii stopni formalnych do teorii komunikacji i dialogu w dydaktyce szkolnej i katechetycznej, Kraków 2012 – ks. Kazimierz Skoczylas
Waldemar Karasiński, Koncepcja kaznodziejstwa św. Józefa Sebastiana Pelczara, Włocławek 2013 – ks. Kazimierz Panuś
Bernardeta Iwańska-Cieślik, Biblioteka kapituły katedralnej we Włocławku, Bydgoszcz 2013 – ks. Krzysztof Kamiński
Józef Grzywaczewski, Appointing Bishops in the first centuries, Lublin 2013 – ks. Jerzy Lewandowski